Από το πρώτο μου καταφύγιο,
κρατώ στη μνήμη μου μόνο τις σκιές
των ευκαλύπτων· αλλά οι άλλες,
οι σκιές, που κρύβονται
ανάμεσα στις λέξεις, οι απατηλές,
που δεν αποκαλύπτονται, οι άγραφες,
οι μισοειπωμένες,
οι μόνες που δεν φοβούνται
παρανομίες,
καταδιώξεις, χειροπέδες,
δεν έχουν ούτε ένα πριν ούτε ένα μετά,
γιατί αυτές είναι η ουσία της μνήμης.
Έχουν τη μορφή της επιβίωσης,
που δεν ενδιαφέρει την ιστορία,
μια πονηρή παρουσία, μια ασφυξία που δεν είναι
μόνο πόνος και μετάνοια.
Και μπορώ να σου το πω χωρίς οργή,
αλλά είναι ανώφελο, διότι
σ’ αυτό μου μοιάζεις,
ότι ανάμεσα στο θύμα και τον βασανιστή,
στη φυλακή και την εξορία,
υπάρχει ένας τόπος όπου ο άοπλος άνθρωπος
γυαλίζει τα λίγα αλλά διαρκή όπλα του.
Η αντίσταση στον νικητή
αξίζει χειροκρότημα και παράσημα,
η αντίσταση στους νικημένους
που θα ξυπνήσουν και θα είναι χειρότεροι,
η αντίσταση στο κακό που μοιάζει
στο καλό, σημαίνει ότι θα σωθούμε
από την ατιμία, ζωντανοί (αλλά είναι μια ψευδαίσθηση)
στον μοναδικό βιότοπο που αναπνέει
από κείνον που ισχυρίζεται ότι το να ζει
είναι πραγματικά εφικτό.
Θυμάμαι την ξενοδόχο
στο Ξυλόκαστρο, το μενού
όπου διάβασα τη λέξη barbunia και μάντευα
ότι επρόκειτο για μπαρμπούνια, κάτι που ήταν ακριβές,
αν και μπαγιάτικα, και μου φάνηκε
σαν δώρο των θεών. Θυμάμαι τα πάντα
για τη χώρα σου, τη θάλασσά της,
τις κατσίκες της, τους ανθρώπους της,
αμφίβολους κληρονόμους ενός κόσμου
που τον μαθαίνουμε μέσα στα βιβλία και ο οποίος ήταν ίσως
εξίσου τρομερός με τον δικό μας.
Όσο για μένα, ήμουν ένας θεός
ντυμένος τουρίστας, κάτι
σαν τον Οδοιπόρο της Τετραλογίας,
αλλά άοπλος, άκακος, βγαλμένος,
από κάποιον ειδικό, λαθραία από τάφο.
Αλλά παρ’ όλα αυτά εγώ λουζόμουνα μέσα στο θείο. Τώρα
ζω εν μέσω δύο εκκλησιών που καταρρέουν,
βεβηλωμένες από πάντα, διεφθαρμένες
όπου τα ψάρια που παλεύουν μεταξύ τους και πεθαίνουν
είναι εντελώς τα ίδια. Αν δεν πίστευα
πως η φιλευσπλαχνία είναι ανεξάντλητη αλλά αντίθετα
ότι είναι ένα παραπάνω εμπόδιο, θα έλεγα ότι γίνεται κατάχρηση.
Αλλά το αξίζω κι εγώ; Αφήνω άλυτο
το πρόβλημα, κλείνω αυτό το γράμμα
και το βάζω στην άκρη. Η περιπέτεια
και η λογοκρισία έχουν κοινό, μόνο
την ομοιοκαταληξία. Και δεν είναι αρκετό.
E. Montale
κρατώ στη μνήμη μου μόνο τις σκιές
των ευκαλύπτων· αλλά οι άλλες,
οι σκιές, που κρύβονται
ανάμεσα στις λέξεις, οι απατηλές,
που δεν αποκαλύπτονται, οι άγραφες,
οι μισοειπωμένες,
οι μόνες που δεν φοβούνται
παρανομίες,
καταδιώξεις, χειροπέδες,
δεν έχουν ούτε ένα πριν ούτε ένα μετά,
γιατί αυτές είναι η ουσία της μνήμης.
Έχουν τη μορφή της επιβίωσης,
που δεν ενδιαφέρει την ιστορία,
μια πονηρή παρουσία, μια ασφυξία που δεν είναι
μόνο πόνος και μετάνοια.
Και μπορώ να σου το πω χωρίς οργή,
αλλά είναι ανώφελο, διότι
σ’ αυτό μου μοιάζεις,
ότι ανάμεσα στο θύμα και τον βασανιστή,
στη φυλακή και την εξορία,
υπάρχει ένας τόπος όπου ο άοπλος άνθρωπος
γυαλίζει τα λίγα αλλά διαρκή όπλα του.
Η αντίσταση στον νικητή
αξίζει χειροκρότημα και παράσημα,
η αντίσταση στους νικημένους
που θα ξυπνήσουν και θα είναι χειρότεροι,
η αντίσταση στο κακό που μοιάζει
στο καλό, σημαίνει ότι θα σωθούμε
από την ατιμία, ζωντανοί (αλλά είναι μια ψευδαίσθηση)
στον μοναδικό βιότοπο που αναπνέει
από κείνον που ισχυρίζεται ότι το να ζει
είναι πραγματικά εφικτό.
Θυμάμαι την ξενοδόχο
στο Ξυλόκαστρο, το μενού
όπου διάβασα τη λέξη barbunia και μάντευα
ότι επρόκειτο για μπαρμπούνια, κάτι που ήταν ακριβές,
αν και μπαγιάτικα, και μου φάνηκε
σαν δώρο των θεών. Θυμάμαι τα πάντα
για τη χώρα σου, τη θάλασσά της,
τις κατσίκες της, τους ανθρώπους της,
αμφίβολους κληρονόμους ενός κόσμου
που τον μαθαίνουμε μέσα στα βιβλία και ο οποίος ήταν ίσως
εξίσου τρομερός με τον δικό μας.
Όσο για μένα, ήμουν ένας θεός
ντυμένος τουρίστας, κάτι
σαν τον Οδοιπόρο της Τετραλογίας,
αλλά άοπλος, άκακος, βγαλμένος,
από κάποιον ειδικό, λαθραία από τάφο.
Αλλά παρ’ όλα αυτά εγώ λουζόμουνα μέσα στο θείο. Τώρα
ζω εν μέσω δύο εκκλησιών που καταρρέουν,
βεβηλωμένες από πάντα, διεφθαρμένες
όπου τα ψάρια που παλεύουν μεταξύ τους και πεθαίνουν
είναι εντελώς τα ίδια. Αν δεν πίστευα
πως η φιλευσπλαχνία είναι ανεξάντλητη αλλά αντίθετα
ότι είναι ένα παραπάνω εμπόδιο, θα έλεγα ότι γίνεται κατάχρηση.
Αλλά το αξίζω κι εγώ; Αφήνω άλυτο
το πρόβλημα, κλείνω αυτό το γράμμα
και το βάζω στην άκρη. Η περιπέτεια
και η λογοκρισία έχουν κοινό, μόνο
την ομοιοκαταληξία. Και δεν είναι αρκετό.
E. Montale
